Heimspeki
Heimspeki er glíma við grundvallarspurningar.
Tilvitnanir
[breyta]- „Ef heimspeki nútímans er ruglingsleg þá er það líklega vegna þess að nútíminn þarf á heimspeki að halda. Sé hún pirrandi er trúlegasta skýringin sú að heimspekingarnir standi sig þokkalega í stykkinu. Falli hún hins vegar flestum í geð þá finnst mér að minnsta kosti vert að spyrja hvort hún sé nokkuð annað en hugsunarlaus kliður og vaðall í mönnum sem njóta þess að þykjast gáfaðir með því að bergmála ruglið hver úr öðrum.“
- „Heimspekingar eru aldrei alveg vissir um hvað þeir eru að tala — um hvað málið snýst í raun — og því tekur það þá þó nokkurn tíma að átta sig á því að einhver sem nálgast málið örlítið öðruvísi (eða stefnir í aðra átt eða hefur annan byrjunarreit) sé að leggja eitthvað til málanna.“
- Enska: Philosophers are never quite sure what they are talking about - about what the issues really are - and so often it takes them rather a long time to recognize that someone with a somewhat different approach (or destination, or starting point) is making a contribution.
- The Intentional Stance (1987).
- „Heimspekileg kenning er tilraun til að svara spurningu eða leysa ákveðið vandamál. Þessi vandamál eru ekki endilega vísindaleg heldur tilheyra þau okkar hversdagslega lífi. Og heimspekingur getur vel unnið áhugavert ævistarf án þess að huga að vísindum samtímans. En að því leyti sem vísindin eru viðleitni til að nema áður óþekkt lönd – skilja það sem áður virtist óskiljanlegt – þá hafa þau ævinlega verið uppspretta heimspekilegra vandamála.“
- „Heimspekineminn — og nú á ég við alla sem stunda heimspeki — verður vissulega að sá og uppskera á akri óvissunnar. Það er hlutskipti hugsunar sem vill vera ábyrg og hugsa um heiminn af heilindum og festu og ekki reiða sig fyrirfram á skoðanir eða fullyrðingar sem hún veit ekki hve áreiðanlegar eru.“
- „Hvort sem við vitum það eða ekki tökum við fjölmargt sem sjálfsagðan hlut. Þessar ógagnrýnu hugmyndir sem við göngum út frá eru oft heimspekilegs eðlis. Stundum eru þær sannar eða réttar, en oftar eru þessar heimspekilegu skoðanir okkar rangar. Hvort við höfum rétt eða rangt fyrir okkur er aðeins hægt að uppgötva með gagnrýnni rannsókn á þessum heimspekilegu skoðunum sem við tökum sem gefnar án gagnrýni. Ég held því fram að þessi gagnrýna rannsókn sé verkefni heimspekinnar og réttlætingin fyrir tilvist hennar.“
- Í viðtali við Bryan Magee (þýð. Gunnars Ragnarssonar)
- „Vísindaheimspeki er næg heimspeki“
- „Hver sá sem vill verða heimspekingur verður að læra að óttast ekki fásinnur.“
- Bertrand Russell, The Problems of Philosophy
- „Að kenna hvernig eigi að lifa við óvissu án þess þó að lamast vegna hiks er ef til vill það sem heimspekin hefur einkum fram að færa.“
- „[...] heimspekilegar spurningar [...] hafa tilhneigingu til að vera það sem ég kalla ‚rammaspurningar‘. það er að segja, þær hafa tilhneigingu til að varða rammann utan um líf okkar fremur en tiltekna hluti innan rammans. Spurningin ‚Nákvæmlega hver er orsök alnæmis?‘ er til dæmis ekki heimspekileg spurning, en spurningin ‚Hvert er eðli orsakavensla?‘ er spurning af því tagi. Fyrri spurningin er rannsökuð innan ramma þar sem gengið er að orsakavenslum vísum. Heimspekingurinn rannsakar þennan ramma. Spurningin ‚Er það sem Clinton segir raunverulega satt?‘ er aftur ekki heimspekileg spurning. En spurningin ‚Hvað er sannleikur?‘ liggur í kjarna heimspekinnar.“
- John R. Searle, Mind, Language and Society: Philosophy in the Real World
- „Í rannsóknum í heimspeki verðum við að byrja leikinn á að nálgast vandann blátt áfram [...] Við verðum að láta okkur það eftir að verða furðu lostin af staðreyndum sem andlega heilbrigt fólk gengi að sem vísum.“
- John R. Searle, Mind, Language and Society: Philosophy in the Real World
- „Heimspeki tungumáls er undirgrein heimspekilegrar sálarfræði.“
- John R. Searle, Intentionality.
- „En alltaf og á öllum tímabilum, og hver sem stundar heimspekina, þá eru að minnsta kosti níutíu prósent hennar, samkvæmt ríflegu mati, frekar léleg og munu aldrei vekja áhuga neins síðar meir nema sagnfræðinga. Þetta á við um margar greinar en það á kannski sérstaklega við um heimspeki. Það er því ekki að undra að mikið af málspekinni sé heldur lélegt — af því að mikið af heimspeki af öllu tæi er heldur lélegt.“
- Bernard Williams í viðtali við Bryan Magee (þýð. Gunnars Ragnarssonar)
- „Í vissum skilningi getur maður ekki farið of varlega í meðhöndlun heimspekilegra mistaka, í þeim felst svo mikill sannleikur.“
- „Svona ættu heimspekingar að heilsast: „Taktu þér þinn tíma!““
- „Heimspeki og bókmenntir eru ekki að öllu leyti ólíkar. Eitt er að á báðum sviðum höfum við fyrir okkur lifandi starf á líðandi stund í sambýli við sígildan arf.“
- „Öll heimspeki er tilraun og annað ekki: Tilraun um manninn.“
- Þorsteinn Gylfason, Tilraun um manninn.
